Rozpoczyna się każdego roku wczesną wiosną: sezon na kleszcze. Dlatego w dzisiejsztm artykule poświęcimy miejsce zagrożeniom związanym z tymi pajęczakami. Jakie choroby przenoszą kleszcze i jak ich unikać? I czy można się przeciw nim zaszczepić?
Kleszcze to pajęczaki z podgromady roztoczy. Mogą być bardzo małe: od 1 do 3 milimetrów. Są pasożytami zewnętrznymi kręgowców, a w trakcie żerowania przenoszą groźne choroby odkleszczowe. Nie posiadają naturalnych wrogów, dlatego jest ich coraz więcej.
W Holandii bakteria Borrelia burgdorferi, która może powodować boreliozę, przenoszona jest głównie przez kleszcza pospolitego, zwanego tutaj kleszczem owczym (schapenteek). Jego naukowa nazwa to Ixodes ricinus (podrzędna Ixodida, z rodziny Ixodidae, czyli tzw. kleszczy twardych, rozpoznawalnych po tarczy nad brzuchem). Cykl życia kleszcza pospolitego wynosi od 3 do 4 lat, a jego długość uzależniona jest od klimatu.
Gdzie żyją kleszcze?
Niestety możemy je spotkać w całej Holandii. Żyją zarówno w lasach, na wydmach, wrzosowiskach, osłoniętych łąkach, jak i w parkach. Coraz częściej pojawiają się także w prywatnych ogrodach. Lubią przebywać w pobliżu drzew lub krzewów, w wysokiej trawie lub między martwymi liśćmi.
Ponadto przemieszczają się na zwierzętach dzikich i domowych, ptakach, żerują też na padlinie. Stąd przyczepiają się do przechodzących zwierząt i ludzi.
Kleszcze uaktywniają się, gdy temperatura otoczenia przekroczy 7 stopni Celsjusza. Najwięcej ukąszeń odnotowuje się więc w okresie od marca do października.
Na stronie tekenradar.nl, znajduje się aktualizowana co cztery tygodnie mapa odnotowanych przypadków ukąszeń kleszcza i przypadków wystąpienia chorób odkleszczowych. Odnotowuje się tam również dziesięciodniowe oczekiwanie poziomu aktywności kleszczy w stadium nimfalnym.
Zagrożenie
Wiadomo, że kleszcze mogą być zarażone czynnikami chorobotwórczymi. Ogólnie uważa się, że kleszcz pospolity może przenosić takie choroby, jak wirusowe zapalenie płuc, anaplamoza, rzadziej babeszjoza, tularemia i riketsje, a także niebezpieczne choroby bydła.
Pajęczaki występujące w Holandii mogą przenosić choroby takie, jak borelioza (ziekte van Lyme), rzadziej mówi się o przypadkach kleszczowego zapalenia mózgu (tekenencefalitis, TBE).
Borelioza to wieloukładowa choroba zakaźna, wywołana przez bakterie należące do (m.in.) krętków Borrelia burgdorferi i przenoszona na człowieka i niektóre zwierzęta przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Zakażenie człowieka następuje poprzez ślinę lub wymiociny kleszcza.
Wczesne objawy choroby obejmują powstawanie charakterystycznego rumienia wędrującego, którego cechą jest obwodowe szerzenie się i centralne ustępowanie. Inne zmiany to rzadko występujący naciek limfocytarny skóry oraz objawy grypopodobne, jak: gorączka, ból głowy, czy osłabienie. Objawy te ustępują w ciągu trzech miesięcy, jednak u niektórych pacjentów rozwija się postać wczesna rozsiana. Może ona przebiegać pod postacią zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia stawów lub neuroboreliozy. U części chorych skutki boreliozy mogą ujawnić się nawet po wielu latach od zakażenia – może dojść do zanikowego zapalenia skóry, przewlekłego zapalenia stawów, a nawet powikłań neurologicznych.
Boreliozę rozpoznaje się na podstawie dodatnich testów serologicznych oraz wystąpienia typowych objawów klinicznych. Zakażenie leczy się za pomocą antybiotyków z grupy penicylin, cefalosporyn oraz tetracyklin.
Czy ugryzł mnie kleszcz?
Ponieważ kleszcze są tak małe, bardzo łatwo przeoczyć zarówno je same, jak i ich ukąszenia. Dlatego warto nauczyć się je rozpoznawać.
Kiedy kleszcz wgryzie się w skórę, początkowo wygląda to jakby pojawił się na niej maleńki, czarny punkcik. Przez zasysanie krwi pajęczak pęcznieje i po kilku dniach na powierzchni pojawia się brązowa lub szara kulka, mniej więcej wielkości ziarnka groszku.
Kleszcze mogą wgryźć się w dowolnym miejscu na ciele. U ludzi najczęściej znajdujemy je w tzw. ciepłych miejscach, tj. w pachwinach, na kolanach, pod pachami, pomiędzy pośladkami, przy krawędziach bielizny, za uszami i na szyi w okolicach linii włosów.
Doradza się także kontrolę ubrań noszonych w obszarze, w którym prawdopodobnie doszło do ukąszenia. Jeśli kleszcze przytwierdziły się do ubrań, powinniśmy je prać minimum 30 minut w temperaturze 60 stopni. Albo wrzucić ubrania do suszarki elektronicznej.
Co robić, gdy doszło do ukąszenia?
W takim przypadku należy jak najszybciej usunąć kleszcza. Im dłużej przytwierdzony jest do twojej skóry, tym większe ryzyko zarażenia się chorobami.
JAK USUNĄĆ KLESZCZA?
Nie używaj oleju, alkoholu oraz nie próbuj wypalać kleszcza! Stosowanie tego rodzaju metod doprowadza do wydalenia przez kleszcza w obrębie skóry zwiększonych ilości materiału zakaźnego.
Jeżeli kleszcz wgryzł się na obszarze owłosionym, ostrożnie rozdziel włosy, aby jak najlepiej dostać się do pajęczaka.
Wyciągnij kleszcza specjalnymi szczypcami do usuwania kleszczy. Złap go szczypcami możliwie jak najbliżej własnej skóry. Postaraj się nie naciskać ciała kleszcza.
Ostrożnie wyciągnij kleszcza ze skóry. Wielu producentów szczypców do wyciągania kleszczy zaleca, by robić to ruchem okrężnym.
Po wyciągnięciu kleszcza zdezynfekuj miejsce ukąszenia środkiem dezynfekującym (np. betadine lub dettol).
Obserwuj miejsce ukąszenia przez okres od tygodnia do 3 miesięcy.
Jeżeli nie uda ci się samodzielnie całkowicie wyciągnąć kleszcza, zgłoś się po pomoc do lekarza domowego.
Po usunięciu (napęczniałego) kleszcza, mamy kilka możliwości działania.
Jeżeli udało nam się wyciągnąć kleszcza w czasie do 24 godzin od ukąszenia zaleca się zaznaczenie miejsca ukąszenia i obserwowanie go przez okres trzech miesięcy. Jednak w razie wystąpienia wyżej opisanych dolegliwości lub rumienia, jak najszybciej zgłaszamy się do lekarza.
W przypadku, gdy kleszcz wgryzał się w ciało powyżej 24 godzin, powinniśmy od razu zgłosić się do lekarza domowego. Według najnowszych wytycznych CBO (centralny organ opracowujący krajowe wytyczne dla specjalistów medycznych), w ciągu trzech dni od ukąszenia kleszcza, możliwe jest prewencyjne zastosowanie jednorazowej dawki antybiotyków. Po przeprowadzonym z tobą wywiadzie, receptę wystawia lekarz domowy. Nie ma jednak jeszcze dowodu na to, że podanie antybiotyku zapobiegnie wystąpieniu boreliozy. Nie jest również jasne, czy może ono prowadzić do skutków ubocznych, np. w postaci obniżenia odporności. RIVM (holenderski rządowy instytut ds. zdrowia społecznego i środowiska) wraz z platformą Tekenradar.nl, prowadzą obecnie badania w tym kierunku.
Jeżeli do ukąszenia kleszcza doszło podczas wykonywania obowiązków służbowych, możesz zarejestrować zdarzenie na stronie Stigas (stowarzyszenie na rzecz ochrony zdrowia sektorów agrarnych). Dzięki temu stowarzyszenie może przeprowadzić dokładniejsze badania, mające na celu ustalenie podczas jakich czynności dochodzi najczęściej do ukąszenia kleszczy. I dzięki temu – starać się im zapobiegać, np. zalecając stosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej.
Udaj się do lekarza zakładowego. Działanie to jest zalecane zwłaszcza tym osobom, które pomimo konsultacji z lekarzem rodzinnym nadal uskarżają się na dolegliwości, związane z ukąszeniem przez kleszcza. W takiej sytuacji lekarz zakładowy może wystawić skierowanie do szpitala posiadającego oddział wyspecjalizowany w leczeniu boreliozy (tzw. Lyme poli). W Holandii są to: UMC Radboud w Nijmegen, AMC w Amsterdamie oraz szpital Gelre w Apeldoorn.
Ubezpieczenie przy boreliozie
Zarówno wizyta u lekarza domowego, zlecona kuracja antybiotykowa, jak i wszelkie standardowe działania, podjęte podczas leczenia boreliozy, pokrywane są z podstawowego ubezpieczenia zdrowotnego. Oczywiście po wykorzystaniu tzw. ryzyka własnego.
Podczas diagnostyki pozwalającej na stwierdzenie boreliozy, wykonuje się czasem dodatkowe badania krwi. Testy te pokrywane są wyłącznie z ubezpieczenia uzupełniającego. Ubezpieczenie podstawowe nie pokrywa także alternatywnych (niestandardowych) metod leczenia tej choroby. Dlatego przed podjęciem leczenia warto sprawdzić swoją polisę lub skontaktować się z ubezpieczycielem i poprosić go o pisemne zezwolenie na pokrycie kosztów leczenia z ubezpieczenia.
Jak zapobiegać ukąszeniom?
Oczywiście ukąszenia przez kleszcza nie da się całkowicie uniknąć. Pajęczaki są tak małe i mogą występować w tak wielu miejscach, że zapobieżenie kontaktu z nimi nie jest dziś możliwe.
Nie ma też w Holandii szczepionki, zapobiegającej typowi boreliozy, występującemu w tym kraju. Dostępna jest tu tylko szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.
Ryzyko ukąszenia przez kleszcza możemy jednak znacznie zmniejszyć, stosując się do poniższych zaleceń. Co więc robić?
Przede wszystkim, jeśli nie jest to konieczne, unikajmy przebywania w gęsto porośniętych zaroślach. Bądźmy też szczególnie ostrożni, jeśli pracujemy w otoczeniu zwierząt. Uważajmy też na padlinę – może się w niej znajdować wiele kleszczy!
Osoby pracujące w rolnictwie i ogrodnictwie powinny zawsze nosić szczelną i przykrywającą ciało odzież ochronną. Skarpetki najlepiej zakładać wtedy na spodnie, by zwiększyć szczelność ubrania. Zarówno skarpetki, spodnie, jak i buty warto spryskać środkiem zawierającym DEET – jeden z najsilniejszych środków odstraszających owady. Także samą powierzchnię skóry, zwłaszcza nieokrytej, możemy spryskać takim środkiem.
Ale nade wszystko – pamiętajmy o kontroli po każdym kontakcie z miejscami, w których mogły pojawić się kleszcze!
Źródła:
rivm.nl/tekenbeet
tekenradar.nl
Foto: Jerzy Gorecki
