Czy wiesz co to jest ouderlijk gezag? O władzę rodzicielską musisz wystąpić, jeśli chcesz być prawnym przedstawicielem dziecka. Nie wystarczy więc samo uznanie go. Kto i w jakiej sytuacji musi to zrobić? I jakie obowiązki nakłada to uprawnienie na rodziców?
Małoletnie dziecko nie może samodzielnie podejmować niektórych decyzji. Dlatego podlega władzy rodzicielskiej (ouderlijk gezag) jednego lub obojga rodziców. Matki otrzymują władzę rodzicielską automatycznie, jednak w przypadku ojców i partnerów, zależy to od konkretnej sytuacji. Nawet jeśli uznali oni dziecko, to nie zawsze wystarczy. Uznanie (erkenning) dziecka nie oznacza bowiem nabycia władzy rodzicielskiej i stania się jego prawnym przedstawicielem. O to musisz wystąpić na drodze sądowej. Czym jest władza rodzicielska w Holandii? Jakie obowiązki nakłada na rodziców? Kiedy uprawnienia władzy rodzicielskiej otrzymasz automatycznie? Kto może o nie wnioskować? I jak ubiegać się o przyznanie władzy rodzicielskiej? O tym w poniższym artykule.
Czym jest władza rodzicielska?
Zgodnie z art. 1:247 par. 1 holenderskiego kodeksu cywilnego, władza rodzicielska obejmuje obowiązek i prawo rodzica do opieki i wychowania swojego małoletniego dziecka. Paragraf 2 tego artykułu mówi, że „Opieka i wychowanie obejmują również troskę i odpowiedzialność za zdrowie psychiczne i fizyczne oraz bezpieczeństwo dziecka, a także wspieranie rozwoju jego osobowości”. W paragrafie trzecim tego artykułu dodano natomiast, że „W trakcie opieki i wychowania dziecka, rodzice nie stosują przemocy psychicznej i fizycznej, ani żadnego innego poniżającego traktowania”.
Po urodzeniu się dziecka, małżonkowie otrzymują władzę rodzicielską nad nim automatycznie. To znaczy, że są jego prawnymi rodzicami. Dzieje się tak z mocy prawa, czyli bez interwencji sędziego. W przypadku, gdy rodzice nie są małżeństwem, automatyczną władzę rodzicielską nad dzieckiem otrzymuje jego matka (o ile jest pełnoletnia). Niezamężny ojciec może zostać legalnym ojcem dziecka poprzez uznanie go (erkenning). Potem, wspólnie z matką dziecka, może wystąpić o przyznanie władzy rodzicielskiej.
Posiadanie władzy rodzicielskiej oznacza, że:
- jesteś odpowiedzialny za opiekę i wychowanie dziecka,
- niemal zawsze posiadasz obowiązek alimentacyjny, co oznacza, że musisz ponosić koszty opieki i wychowania dziecka (do 18 r.ż.) oraz jego koszty utrzymania i nauki (od 18 do 21 r.ż.),
- zarządzasz pieniędzmi i rzeczami dziecka,
- jesteś jego prawnym przedstawicielem.
Władzę rodzicielską nad dzieckiem można zorganizować na dwa sposoby. Pierwszy z nich to jednoosobowe uprawnienie do władzy rodzicielskiej (tzw. eenhoofdig gezag, czyli tylko jedna osoba posiada władzę rodzicielską). Drugi to wspólne uprawnienie do władzy rodzicielskiej (gezamenlijk gezag), gdzie władzę rodzicielską mają dwie osoby.
Uwaga: władzę rodzicielską nad dzieckiem mogą mieć maksymalnie dwie osoby. Nie może więc o nią wystąpić osoba trzecia, jeśli dwie osoby posiadają już te uprawnienia i żadna z nich się tego prawa nie zrzeknie lub go nie straci.
O przyznanie władzy rodzicielskiej nie mogą również wnioskować osoby objęte kuratelą, czy takie, u których zdiagnozowano długotrwałe zaburzenia psychiczne, uniemożliwiające sprawowanie tej władzy.
Kiedy otrzymasz uprawnienia władzy rodzicielskiej?
Wiemy już, że w przypadku małżeństwa, władzę rodzicielską mają automatycznie oboje z rodziców. A jeśli tak nie jest, to tylko matka może otrzymać ją automatycznie. Kiedy otrzymasz uprawnienia władzy rodzicielskiej? I co dzieje się w przypadku, gdy żadne z rodziców nie posiada tego uprawnienia? Przyjrzyjmy się poszczególnym sytuacjom.
Małżeństwo lub zarejestrowany związek partnerski
Jesteś w związku małżeńskim lub zarejestrowanym związku partnerskim? W takim razie władzę rodzicielską nad dziećmi własnymi lub adoptowanymi otrzymujesz automatycznie. Jako mężczyzna stajesz się też samoistnie ojcem z mocy prawa. Nie musisz więc uznawać dziecka, nawet wtedy, gdy nie jesteś jego biologicznym ojcem.
Wstępujesz w związek małżeński lub zarejestrowany związek partnerski już po urodzeniu dziecka? Również wtedy władzę rodzicielską uzyskasz automatycznie. Warunkiem jest tu jednak uznanie dziecka przez ojca lub drugą matkę.
Rozwód
W przypadku rozwodu, władzę rodzicielską nad dziećmi zachowują oboje z rodziców. Oczywiście jeśli sąd nie uzna inaczej.
Niezarejestrowani partnerzy
Jesteście rodzicami, ale nie jesteście w związku małżeńskim lub zarejestrowanym związku partnerskim? W takim przypadku tylko matka ma automatyczną władzę rodzicielską. Chcecie mieć te uprawnienia razem? W takim razie musicie złożyć w sądzie wniosek o przyznanie wspólnej władzy rodzicielskiej (gezamenlijk gezag). Warunkiem jest, by ojciec lub druga matka uznali wcześniej dziecko.
Umowa o wspólnym pożyciu
Także i w tym wypadku wyłącznie matka posiada władzę rodzicielską. Ojciec będzie musiał wystąpić o przyznanie tego uprawnienia do sądu. Najpierw jednak będzie musiał uznać dziecko.
Samotna matka i niepełnoletnia matka
Samotne, pełnoletnie matki mają automatyczną władzę rodzicielską.
Jeśli jednak w dniu narodzin matka była niepełnoletnia, to sędzia wyznaczy dziecku prawnego opiekuna (voogd). Kiedy matka osiągnie 18 r.ż., będzie mogła wystąpić o przekazanie jej władzy rodzicielskiej. Ale uwaga: w niektórych sytuacjach o przyznanie władzy rodzicielskiej może wystąpić matka, która w momencie urodzenia dziecka miała 16 lub 17 lat. Musi jednak wystąpić do sądu o uznanie ją, za pełnoletnią (meerderjarigheidsverklaring). Dzieje się tak w przypadku, gdy taka decyzja sądu leży w interesie matki i dziecka. O decyzję mogą ubiegać się wyłącznie niepełnoletnie matki (niepełnoletni ojcowie nie mają tego prawa).
Dwie kobiety
Jeśli w związek małżeński lub zarejestrowany związek partnerski wstąpiły dwie kobiety, obie mają automatyczną władzę rodzicielską. Ale tylko wtedy, gdy obie są uznawane za matki dziecka z mocy prawa. Obie kobiety mają uprawnienia władzy rodzicielskiej, gdy:
- dziecko urodziło się w ramach tego małżeństwa lub zarejestrowanego związku partnerskiego i
- tylko matka rodząca jest matką, podczas gdy, zgodnie z prawem, dziecko nie posiada ojca. Dzieje się tak w przypadku anonimowego dawcy, który nie uznał dziecka.
W sytuacji, gdy dwie kobiety wspólnie adoptują dziecko, automatycznie obie otrzymają władzę rodzicielską. Identycznie jest, gdy kobieta adoptuje dziecko partnerki (partneradoptie).
Dwóch mężczyzn
Inaczej jest w sytuacji, gdy związek małżeński lub zarejestrowany związek partnerski zawarło dwóch mężczyzn. Wówczas decyzję o przyznaniu wspólnej władzy rodzicielskiej nad dzieckiem wydaje sąd. Jeżeli jednak dwóch mężczyzn postanowi adoptować dziecko, obaj otrzymają te uprawnienia automatycznie.
Rodzice bez władzy rodzicielskiej
Może się zdarzyć, że żadne z rodziców nie posiada władzy rodzicielskiej. W takim wypadku dziecku zostaje przyznany opiekun prawny. Dzieje się tak np. w przypadku, gdy oboje rodzice zmarli. Opiekunem prawnym może być osoba, lub certyfikowana instytucja (np. jeugdbescherming).
Matka nie chce dzielić władzy rodzicielskiej
Czasami mężczyzna chce mieć wspólną władzę rodzicielską, ale matka się z tym nie zgadza. W takiej sytuacji może on wystąpić do sądu z pytaniem o to, czy możliwe będzie przyznanie mu władzy rodzicielskiej. Potrzebne tu będzie włączenie pomocy prawnika. Mężczyzna będzie także musiał uznać dziecko.
Jak ubiegać się o przyznanie władzy rodzicielskiej?
Rodzice, którzy nie są w związku małżeńskim lub zarejestrowanym związku partnerskim, nie mają automatycznej władzy rodzicielskiej. Jeśli chcą mieć to uprawnienie wspólnie, muszą wystąpić o nie do sądu za pomocą formularza. Można to zrobić pisemnie lub za pomocą internetu. Do wniosku nie potrzebna jest pomoc adwokata. Jeśli wniosek o przyznanie władzy rodzicielskiej będzie pozytywnie zaopiniowany przez sąd, zostanie wpisany do urzędowego rejestru władzy rodzicielskiej (gezagsregister). Dokładną procedurę ubiegania się o przyznanie władzy rodzicielskiej opiszemy wkrótce w odrębnym artykule.
Źródło: Rijksoverheid, Rechtspraak
