Zorgverlof to urlop na opiekę nad chorym i nagłe, nieprzewidziane sytuacje. Jakie rodzaje urlopu opiekuńczego możliwe są w Holandii? I co jeszcze musisz o nich wiedzieć?
Na naszej stronie informowaliśmy cię już o tym, do czego masz prawo, kiedy zachorujesz. Zdarza się również, że musisz wziąć wolne, bo zachoruje nagle ktoś z twojego najbliższego otoczenia. Albo, jeśli wymaga tego sytuacja, bo w twoim mieszkaniu pękła rura lub – jak w przypadku szalejącego obecnie koronawirusa, zamknięto szkołę, do której uczęszcza twoje dziecko. Jeśli czeka cię opieka nad chorym członkiem rodziny, możesz skorzystać z tzw. urlopu opiekuńczego (zorgverlof). Jako pracownik masz bowiem ustawowe prawo do zapewnienia podstawowej opieki choremu dziecku, partnerowi lub rodzicowi. W Holandii możliwe są aż trzy rodzaje urlopu opiekuńczego: calamiteitenverlof, kortdurend zorgverlof oraz langdurend zorgverlof. Czym się różnią? Dla kogo możesz wziąć taki urlop? W jaki sposób o niego wystąpić? Jak długo możesz z niego korzystać? Czy podczas takiego urlopu będziesz dostawać wynagrodzenie? Czy jego pobranie ma wpływ na ustawowo należną ci ilość pozostałych dni urlopowych? A co, jeśli podczas urlopu sam zachorujesz, albo stracisz pracę?
Rodzaje urlopów opiekuńczych
W Holandii możliwe są do pobrania trzy rodzaje urlopów opiekuńczych: urlop nagły, czy inaczej krótkoterminowy (calamiteitenverlof lub kortdurend verzuimverlof), krótkoterminowy urlop opiekuńczy (kortdurend zorgverlof) oraz długoterminowy urlop opiekuńczy (langdurend zorgverlof).
Urlop nagły (krótkoterminowy)
Jak wskazuje nazwa, urlop ten przeznaczony jest dla nagłych sytuacji, które wymagają natychmiastowego odstąpienia od pracy. Na przykład, kiedy zostaniemy wezwani do chorego dziecka przez placówkę oświatową (szkołę, przedszkole, itp.). Albo, kiedy dowiesz się o śmierci najbliższego członka rodziny. W zależności od sytuacji masz prawo do kilkugodzinnego lub kilkudniowego urlopu awaryjnego.
Prawo do urlopu nagłego masz wtedy, gdy:
- musisz odstąpić od pracy z powodu tzw. siły wyższej; np. w twoim mieszkaniu pękła rura wodna i musisz się tym zająć,
- możesz wypełnić zobowiązanie prawne lub nałożone przez rząd tylko wtedy, kiedy weźmiesz urlop (np. stawić się na rozprawie lub zagłosować w wyborach),
- musisz wziąć urlop z powodu szczególnych okoliczności osobistych; zaliczamy do nich nagłe rozpoczęcie porodu, wezwanie do chorego dziecka, śmierć najbliższego członka rodziny, tj. krewny twój lub twojego małżonka albo zarejestrowanego partnera w linii prostej (rodzice – dzieci, także adopcyjni/-ne) lub w drugim stopniu linii bocznej (dziadkowie, wnuki, bracia i siostry). Do szczególnych okoliczności osobistych zaliczamy także wizytę pracownika (lub osobę z jego bliskiego otoczenia, która wymaga pomocy) u lekarza, ale taką, która może się odbyć wyłącznie w godzinach pracy pracownika.
Zgłoś urlop pracodawcy tak szybko, jak to możliwe. Wskaż od razu, jak długą nieobecność zakładasz. Twój pracodawca nie może odrzucić uzasadnionego wniosku o nagły urlop. Ma jednak prawo do poproszenia cię o udowodnienie, że urlop faktycznie był konieczny.
Krótkoterminowy urlop opiekuńczy
Urlop krótkoterminowy możesz wziąć wtedy, kiedy musisz się zaopiekować mieszkającym z tobą chorym dzieckiem, chorym partnerem lub chorymi rodzicami. Chodzi więc o osoby w twoim najbliższym otoczeniu. Warunkiem jest, że chory faktycznie potrzebuje opieki. Ale też jeśli – uwzględniając okoliczności szczególne – jesteś jedyną osobą, która może zapewnić choremu opiekę.
Jeśli opiekę może przejąć ktoś inny, nie będzie ci przysługiwało prawo do urlopu krótkoterminowego. Dzieje się tak np. wtedy, kiedy chory przebywa w szpitalu, ponieważ jest już wtedy objęty opieką personelu medycznego.
Długoterminowy urlop opiekuńczy
Urlop długoterminowy przysługuje pracownikowi, który musi zaopiekować się osobą (dzieckiem, partnerem, rodzicem) znajdującą się w stanie choroby zagrażającej życiu. Przez zagrożenie życia należy tu rozumieć fakt, że życie danej osoby jest zagrożone w krótkim okresie.
O długoterminowy urlop opiekuńczy możesz również wystąpić wtedy, kiedy ktoś z twojego otoczenia jest dłuższy czas chory lub przez dłuższy czas potrzebuje pomocy. Warunkiem jest tutaj to, że opieka ta jest konieczna i że jesteś jedyną osobą, która może tą opiekę zapewnić.
Dla kogo możesz wziąć urlop opiekuńczy?
Zarówno krótko- jak i długoterminowy urlop opiekuńczy możesz otrzymać dla osób z twojego otoczenia, które są chore lub potrzebują pomocy. Chodzi tu o:
- dzieci, partnera, rodziców, dziadków, wnuki, rodzeństwo (krewni drugiego stopnia);
- inne osoby wchodzące w skład twojego gospodarstwa domowego (np. mieszkająca z tobą ciotka);
- znajomi (osoby, z którymi utrzymujesz relacje społeczne, np. teściowie, sąsiedzi lub przyjaciele. Relacja musi być na tyle zażyła,
że zakłada się, że to ty musisz zapewnić opiekę). Trzeba tu spełnić warunek, że jesteś jedyną osobą, która może sprawować opiekę nad chorym.
W przypadku choroby dziecka masz prawo do krótkoterminowego urlopu opiekuńczego. W tym przypadku chodzi o:
- własne dziecko lub dziecko małżonka/zarejestrowanego partnera;
- zaadoptowane przez ciebie dziecko;
- dziecko partnera, z którym mieszkasz
- twoje dziecko przybrane (jeżeli dziecko to mieszka pod tym samym adresem, zgodnie z podstawowym rejestrem osób BRP)
W jaki sposób wystąpić o urlop opiekuńczy?
Zamiar skorzystania z urlopu opiekuńczego musisz oczywiście zgłosić pracodawcy. Musisz przy tym wskazać, ile czasu zakładasz na urlop. Pamiętaj też, że masz obowiązek informacyjny. Oznacza to, że Twój pracodawca może poprosić cię o udowodnienie, że rzeczywiście wykorzystałeś urlop w celu zapewnienia niezbędnej opieki choremu z bliskiego otoczenia.
Urlop nagły: zgłaszasz pracodawcy najszybciej, jak to możliwe. Musisz przy tym wskazać zakładany czas nieobecności w pracy. Twój pracodawca nie może odrzucić uzasadnionego wniosku o urlop nagły. Może jednak po wszystkim poprosić cię o udowodnienie konieczności pobrania urlopu nagłego.
Urlop krótkoterminowy: o urlop krótkoterminowy wnioskujesz jak najszybciej do swojego pracodawcy, ustnie lub pisemnie. Wspólnie z pracodawcą ustalasz termin rozpoczęcia i zakończenia urlopu. Po zakończeniu urlopu krótkoterminowego, pracodawca może poprosić cię o dowód konieczności pobrania urlopu, np. zaświadczenie od lekarza, czy rachunek za wizytę, pisemne potwierdzenie wizyty lekarskiej, itp. Pracodawca może odmówić krótkoterminowego urlopu opiekuńczego tylko wtedy, gdy twoja nieobecność mogłaby spowodować poważne problemy dla firmy, w której pracujesz. Jeśli pracodawca wyrazi zgodę na twój urlop, nie może się z niej wycofać.
Urlop długoterminowy: zgłaszasz pracodawcy na piśmie, co najmniej 2 tygodnie przed planowanym terminem rozpoczęcia urlopu. Pracodawca może poprosić cię o dodatkowe informacje, które pozwolą mu ocenić, czy masz prawo do takiego urlopu. Może to być np. korespondencja, na której zaznaczone są wizyty lekarskie. Pracodawca musi podjąć decyzję o udzieleniu ci urlopu w ciągu tygodnia od złożenia przez ciebie wniosku. Jeśli tego nie zrobi, opiekuńczy urlop długoterminowy rozpoczyna się z datą, którą podasz we wniosku o udzielenie tego urlopu. Musisz jednak ustalić z pracodawcą, w jaki sposób będziesz korzystać z urlopu długoterminowego (np. jeden ciąg kilkutygodniowej nieobecności lub nieobecność przerywana). Pracodawca ma prawo odmówić udzielenia ci urlopu długoterminowego tylko wtedy, kiedy twoja nieobecność jest dla firmy niezbędna do prawidłowego działania. Jeśli pracodawca wyrazi zgodę na twój urlop, nie może się z niej wycofać.
Jak długo możesz z niego korzystać?
Nagły urlop opiekuńczy: urlop ten trwa tyle czasu, ile jest ci potrzebne do załatwienia sprawy, która jest przyczyną pobrania go. Zasadniczo nie przewidziano tu więc maksymalnej liczby godzin.
Krótkoterminowy urlop opiekuńczy: masz prawo do maksymalnie dwukrotności liczby godzin przepracowanych tygodniowo i uzgodnionych w umowie o pracę. Jeśli pracujesz 40 godzin w tygodniu, możesz wziąć 80 godzin opiekuńczego urlopu krótkoterminowego w ciągu 12 miesięcy. Okres 12 miesięcy rozpoczyna się pierwszego dnia urlopu.
Urlop krótkoterminowy możesz pobierać w częściach (czyli częściej, niż raz na 12 miesięcy). Nie możesz jednak przekroczyć maksymalnej liczby przysługujących ci godzin.
Długoterminowy urlop opiekuńczy: każdego roku możesz pobrać maksymalnie sześciokrotność liczby godzin przepracowanych tygodniowo. Jeśli pracujesz 40 godzin tygodniowo, możesz ubiegać się o maksymalnie 240 godzin długoterminowego urlopu opiekuńczego. Masz prawo do rozłożenia tych godzin na kilka tygodni.
Czy podczas takiego urlopu będziesz dostawać wynagrodzenie?
Nagły urlop opiekuńczy: zasadniczo otrzymujesz wynagrodzenie za czas twojej nieobecności, spowodowanej urlopem nagłym. Jednak zapisy w twoim układzie zbiorowym pracy CAO mogą stanowić inaczej i wtedy mają one pierwszeństwo.
Krótkoterminowy urlop opiekuńczy: podczas tego urlopu pracodawca wypłaca ci nadal co najmniej 70%. Jeśli jest to kwota niższa, niż ustawowa płaca minimalna, otrzymasz tą ostatnią.
Długoterminowy urlop opiekuńczy: w tym przypadku twój pracodawca nie jest zobowiązany do zapłacenia ci za godziny, na które pobierasz urlop długoterminowy.
Wpływ na dochody: zmniejszenie dochodów może mieć konsekwencje na twoje finanse, np. emeryturę. Może też spowodować, że uzyskasz uprawnienia do (wyższych) dodatków zależnych od dochodu, jak np. dodatek z tytułu kosztów instytucjonalnej opieki nad dziećmi, czy dodatek do czynszu. Pamiętaj, aby na czas zgłosić zmiany w dochodach do urzędu podatkowego!
Czy jego pobranie ma wpływ na ustawowo należną ci ilość pozostałych dni urlopowych?
Podczas wszystkich trzech form urlopu opiekuńczego, naliczanie ustawowo należnych dni urlopu odbywa się normalnie. Jeśli jednak w CAO zawarto zapis mówiący o tym, że dni pobrane na urlop opiekuńczy mogą mieć wpływ na pozaustawowe dni urlopu, w ten sposób, że urlop nagły może zostać z nich potrącony, to pierwszeństwo mają zapisy zawarte w tym CAO.
A co, jeśli podczas urlopu sam zachorujesz, albo stracisz pracę?
Jeżeli przebywasz na urlopie opiekuńczym i w jego trakcie sam zachorujesz, możesz zakończyć urlop opiekuńczy. Musisz jednak najpierw porozumieć się w tej sprawie ze swoim pracodawcą.
W przypadku, gdy w trakcie przebywania na urlopie opiekuńczym stracisz pracę, np. zostaniesz zwolniony, urlop opiekuńczy ustaje automatycznie.
Zapisy w CAO
Zaprezentowane w artykule zasady odnoszą się do ogólnie stosowanych przepisów prawa w Holandii. Pamiętaj jednak o tym, że jeśli w twojej firmie obowiązuje CAO lub inne zarządzenie twojego szefa i rady zarządzającej, to mają one pierwszeństwo, nad ogólnymi przepisami prawa. Także wtedy, jeśli są one dla ciebie mniej korzystne.
Wszelkie, dotyczące urlopu opiekuńczego nieporozumienia, pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, można rozstrzygać dalej. Możesz podjąć kontakt z działem personalnym w twojej firmie, związkiem zawodowym lub włączyć pomoc prawną (np. Het Juridisch Loket, ConsuWijzer i Sociaal Raadslieden w urzędzie gminy). W wielu przypadkach oferują one bezpłatne informacje i porady.
Źródło: Rijksoverheid, Regelhulp, CNV, FNV
